آرمان پرس نوشت:
نظریه بازی ها؛ علمی که سرنوشت شما را اگر در گروی اقدامات دیگران باشد را مورد بررسی قرار می دهد ، هرگز در کشورهای جهان سوم کاربردی نشد. البته علت این ضعف در خود این علم نیست، در کاربران آن است. هرچند که ابزارهای ابتدایی برای استفاده از این علم نیز در این کشورها وجود ندارد مانند دانش اقتصاد سیاسی. نظریه بازی ها یا همان تئوری بازی ها در ده ها قاعده و روش قابل پیاده سازی می باشد. اما یکی از جذاب ترین و عینی ترین این روش ها مدل "تعادل نش" است.
تعادل نش بازی را با هدف رسیدن به وضعیت برد-برد دنبال می کند. همچنین پیش فرض های این بازی در ساده ترین نوع آن مواردی چون مانند یک وجهی، غیرفازی، غیرهماهنگ، متقارن، غیرمشارکتی، غیرتصادفی، با آگاهای کامل، عاقلانه و غیر غالب و به صورت مکانیکی. مدل تعادل نش بدنبال نقطه ای است که در آن هیچ بازیگری (با فرض ثابت بودن بازی یقیه) در صورت برداشتن گام بعدی و تغییر بازی خود، از سود بیشتری بهره مند نشود. لذا در نقطه تعادل نش، همه بازیگران در حالت رضایت نسبی یا رضایت مطلق هستند و به تغییر بازی خود به دلیل اطلاع از متضرر شدن آن تمایلی ندارند.
اساسا در تئوری بازی های تعادل نش سه مولفه کلی باید مورد مداقه قرار بگیرد. بازیگران، اعمال و رفتارهای بازیگران، تعیین مرجحات و در نهایت ارزشگذاری رفتار هر بازیگر در نسبت با دیگر رفتارهای دیگر بازیگران.
برای بررسی و پیش بینی وضعیت توافق در مذاکرات ایران و 5+1 در تئوری بازی های مدل تعادل نش، در 4 مرحله بازی را پیگیری می کنیم. لازم به ذکر است که وضعیت فعلی تحریم ایران در بهترین وضعیت از نظر آمریکا و غنی سازی ایران در بهترین وضعیت از نظر ایران است. وضعیت آینده نیز که هم اکنون در حال مذاکره برای آن هستیم، حذف کامل تحریم ایران و حذف نسبتا کامل غنی سازی ایران (تا مرز 3درصد!) است.
*نکته : دلیل انتخاب مرجحات هر بازی نیاز به تشریح دارد که در این نوشتار نمی گنجد
یکی بازی بین دو بازیگر [ایران] و [آمریکا]. دوم بازی بین دو بازیگر [ایران] و [روسیه و چین]. سوم بازی بین [ایران] و [فرانسه و آلمان و انگلیس] در نهایت بازی بین [ایران] و تمام کشورهای 5+1 یعنی [آمریکا،روسیه،چین،فرانسه،آلمان و انگلیس].
*مرحله اول
. بازیگران » [ایران] و [آمریکا]
. رفتار ها » ایران : غنی سازی می کند یا غنی سازی نمی کند / آمریکا : تحریم می کند یا تحریم نمی کند
. مرحجات » ایران : تحریم نباشد+غنی سازی باشد / آمریکا : تحریم باشد+غنی سازی نباشد
. ارزشگذاری رفتارها » ایران : تحریم باشد+غنی سازی باشد(2) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(0) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(3) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(1) / آمریکا : تحریم باشد+غنی سازی باشد(1) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(3) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(0) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(2)
کادر سبز رنگ یعنی حالتی که "تحریم باشد+غنی سازی باشد"حالت تعادل نش است در بازی ایران و آمریکا. زیرا که اولا ایران تمایلی به تغییر بازی ندارد چون از امتیاز 2 به امتیاز 0 می رسد و ثانیا آمریکا هم تمایلی ندارد به تغییر بازی زیرا از امتیاز 1 به امتیاز 0 می رسد. در بقیه حالت ها نهایتا یکی از طرفین تمایلی به تغییر بازی خود نشان نمی دهد.
در نتیجه باید بیان داشت که در این مرحله تعادل نش می شود وضعیتی که تحریم باشد و غنی سازی هم باشد. یعنی به عبارتی دقیقا همین وضعیتی که در آن هستیم. یعنی طرفین تمایلی به برداشتن گام بعدی و تغییر این وضعیت ندارند.
*مرحله دوم
. بازیگران » [ایران] و [روسیه و چین]
. رفتار ها » ایران : غنی سازی می کند یا غنی سازی نمی کند / روسیه و چین : تحریم می کند یا تحریم نمی کند (منظور رأیی است که نهایتا در مذاکرات خواهند داد)
. مرحجات » ایران : تحریم نباشد+غنی سازی باشد / روسیه و چین : تحریم باشد+غنی سازی باشد
. ارزشگذاری رفتارها » ایران : تحریم باشد+غنی سازی باشد(2) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(0) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(3) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(1) / روسیه و چین : تحریم باشد+غنی سازی باشد(3) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(2) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(1) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(0)
کادر سبز رنگ یعنی حالتی که "تحریم باشد+غنی سازی باشد" حالت تعادل نش است در بازی ایران و روسیه و چین. زیرا که اولا ایران تمایلی به تغییر بازی ندارد چون از امتیاز 2 به امتیاز 0 می رسد و ثانیا روسیه و چین هم تمایلی ندارد به تغییر بازی زیرا از امتیاز 3 به امتیاز 1 می رسد. در بقیه حالت ها نهایتا یکی از طرفین تمایلی به تغییر بازی خود نشان نمی دهد.
در نتیجه باید بیان داشت که این مرحله تعادل نش می شود یعنی وضعیتی که تحریم باشد و غنی سازی هم باشد. یعنی به عبارتی دقیقتر همین وضعیتی کنونی که در آن هستیم و طرفین تمایلی به تغییر این وضعیت ندارند.
*مرحله سوم
. بازیگران » [ایران] و [فرانسه و آلمان و انگلیس]
. رفتار ها » ایران : غنی سازی می کند یا غنی سازی نمی کند / فرانسه و آلمان و انگلیس : تحریم می کنند یا تحریم نمی کنند (منظور رأیی است که نهایتا در مذاکرات خواهند داد)
. مرحجات » ایران : تحریم نباشد+غنی سازی باشد / فرانسه و آلمان و انگلیس : تحریم نباشد+غنی سازی نباشد
. ارزشگذاری رفتارها » ایران : تحریم باشد+غنی سازی باشد(2) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(0) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(3) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(1) / فرانسه و آلمان و انگلیس : تحریم باشد+غنی سازی باشد(0) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(1) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(2) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(3)
کادر سبز رنگ یعنی حالت "تحریم نباشد+غنی سازی باشد" حالت تعادل نش است در بازی ایران و فرانسه و آلمان و انگلیس. زیرا که اولا ایران تمایلی به تغییر بازی ندارد چون از امتیاز 3 به امتیاز 1 می رسد و ثانیا فرانسه و آلمان و انگلیس هم تمایلی ندارد به تغییر بازی زیرا از امتیاز 2 به امتیاز 0 می رسد. در بقیه حالت ها نهایتا یکی از طرفین تمایلی به تغییر بازی خود نشان نمی دهد.
در نتیجه باید بیان داشت که این مرحله تعادل نش می شود یعنی وضعیتی که تحریم نباشد و غنی سازی باشد. استثنا برای کشورهای اروپایی اگر به تنهایی بازیگران مقابل ایران بودند وضعیت فعلی وضعیت تعادل نبود و به دنبال ادامه غنی سازی و حذف تحریم ها بودند البته به شرط نظارت بیشتر بر مراکز غنی سازی ایران. اما در مرحله چهارم که سه بازیگر دیگر یعنی آمریکا و روسیه و چین نیز وارد میدان بازی می شوند حتما اولویت و نقطه تعادل کشورهای اروپایی نیز تعدیل خواهد شد و یه وضعیتی غیر از کادر سبز این مرحله رضایت خواهند داد.
*مرحله چهارم
. بازیگران » [ایران] و [آمریکا و فرانسه و آلمان و انگلیس و روسیه و چین]
. رفتار ها » ایران : غنی سازی می کند یا غنی سازی نمی کند / آمریکا و فرانسه و آلمان و انگلیس و روسیه و چین : تحریم می کنند یا تحریم نمی کنند (منظور رأیی است که نهایتا در مذاکرات خواهند داد)
. مرحجات » ایران : تحریم نباشد+غنی سازی باشد / تمام کشورهای 5+1 : در مراحل قبلی ترجیحات هر کدام ذکر شده بود
. ارزش گذاری رفتارها » ایران : تحریم باشد+غنی سازی باشد(2) ، تحریم باشد+غنی سازی نباشد(0) ، تحریم نباشد+غنی سازی باشد(3) ، تحریم نباشد+غنی سازی نباشد(1) / به علت پیچیدگی تعیین مرجحات کشورهای 5+1 به یکباره در جدول اورده می شود.
*نکته : رفتار هر یک از کشورهای 5+1 بعد از اینکه به شور گذاشته می شود و اکثریت شخص می شود تعیین کننده ارزشگذاری آن انتخاب خواهد بود. به عنوان نمونه اگر انتخاب رفتاری آمریکا تحریم باشد و انتخاب سه کشور اروپایی نیز تحریم باشد و انتخاب رفتاری روسیه و چین حذف تحریم باشد، در این وضعیت چون اکثریت رای به ادامه تحریم ها خواهند داد رفتار روسیه و چین نیز مبتنی بر نظر اکثریت محاسبه خواهد شد.
در این مرحله بازی با وجود تمام بازیگران انجام می شود. در ابتدا تکلیف تصمیم گیری و ترجیحات بین خود 6 کشور طرف مذاکره ایران انجام می شود و سپس آن تصمیم در نسبت با رفتارهای ایران مورد ارزیابی و پیش بینی قرار می گیرد.
کادر سبز رنگ حالت تعادل نش است را در بازی نهایی مذاکرات هسته ای با وجود تمامی بازیگران یعنی ایران و کشورهای 5+1 پیش بینی می کند. طبق این پیش بینی حالت فعلی یعنی تحریم ها همچنان وجود داشته باشند و غنی سازی ایران نیز با همین روند (بدون سقف اما تحت کنترل آژانس) به مسیر خود ادامه دهد. مدل تعادل نش در تئوری بازی ها ، ثابت می کند که وضعیتی فعلی یعنی تحریم ایران و فعال بودن غنی سازی در ایران تحت نظارت آژانس، حالت تعادل مفید است. به عبارت دیگر هیچ یک از بازیگران مذاکرات هسته ای از بهم زدن وضعیت فعلی سودی نخواهند برد و انگیزه ای برای انجام توافق و حذف تحریم ها و غنی سازی ایران ندارند.
لذا؛ همان طور که در ابتدای متن ذکر شد، این بازی با ملاحظاتی چون یک وجهی، غیرفازی، غیرهماهنگ، متقارن، غیرمشارکتی، غیرتصادفی، با آگاهای کامل، عاقلانه و غیر غالب و به صورت مکانیکی بودن بازیگران و رفتارهایشان محاسبه شده است. طرح کامل تئوری بازی ها با مفروضات پیچیده فوق قابل انتشار نیست اما فارغ از چندصد مسیر احتمالی پیش روی مذاکره کنندگان، وضعیت فعلی همچنان امن ترین وضعیت است برای ایران ، آمریکا ، روسیه و چین و تنها سه کشور اروپایی هستند که با کمی تمایل برای تغییر وضعیت فعلی، عقلا به دنبال نتیجه معروف مذاکرات یعنی حذف تحریم ها و حذف غنی سازی ایران نیستند.
* تئوری بازی ها با بررسی احتمالات آینده فقط پیش بینی می کند، نه پیش گویی.
تهیه و تنظیم: علیرضا فرقانی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر