گر چه هر ایرانی باید از این موزه بازدید نماید و اوج قدرت و عظمت شاهان هخامنشی و سایر اجدادمان را دیده و در جریان خون خود , کمی هم افتخار از عدم تعصب و آزاد اندیشی آنها را قرار دهد.
اما همه متخصصان از دید خود باید به اعصار گذشته نگاه کرده و پوشیده های تاریخ را برای سایرین بیان دارند.
من یک مهندس هستم و تعدادی از قطعات سنگی این موزه توجه مرا به خود جلب نمود.
این قطعات بوسیله ماشینکاری ساخته شده اند.
یعنی به نوعی از دستگاه " ماشین تراش " برای ساخت آنها استفاده شده است.
قدیمی ترین آنها در شهر سوخته زابل بدست آمده است و به هزاره سوم پیش از میلاد تعلق دارد.
این یعنی پنج هزار سال پیش از امروز نیاکان ما " ماشین تراش " را ساخته بودند.
در آثار هزارهای قدیمی تر میبینیم که مردم این سرزمین از چرخ سفالگری استفاده میکردند . بنابراین باید یک مجموعه تجهیزاتی را به این چرخ سفالگری اضافه میکردند تا دستگاه تراش برای تراشیدن سنگ را درست نموده باشند.
گیربکس , این مجموعه شامل دو یا چند چرخ متصل به هم بوده تا از چرخش کم سرعت چرخ سفالگری بتوان سرعت بالاتر ماشینکاری را فراهم آورد.
گیره نگهدارنده قطعه , شامل چند ناخنک و مجموعه ای از اتصالات ( مثل پیچ یا گوه ) برای محکم کردن قطعه به دستگاه .
و در نهایت تیغچه برش , قطعه سنگی سخت تر از محصول , که البته آنرا برای ماشینکاری شکل داده و روی چند تکیه گاه بسته تا بتوان با دست آنرا به قطعه کار نزدیک با دور نمود.
هر کدام از این اجزا در آن زمان یک شاهکار تکنولوژی بوده است.
چرخها را میتوانستند با چرم پوشانده و بصورت اصطکاکی به هم متصل کنند , بدین ترتیب میتوانستند گیربکس با سرعت مناسب ایجاد کنند .
ساخت گیره و اتصال آن با صمغ , طناب و غیره به صفحه کار و اتصال قطعه کار به آن با گوه و بستن آن ممکن بوده است.
همچنین با چند تکیه گاه و اهرم میتوان ابزاری که با صمغ روی یک چوب بلند ( یا سنگ محکم و بلند ) و در شکاف آن قرار گرفته حرکت داد.
این مجموعه میتوانسته مانند چرخ سفالگری از پای انسان نیرو گرفته و به گردش درآمده باشد.
اضافه کنیم , تجربه و دقت و هنر صنعتگران را تا کارهای زیبای آن دوران را شاهد باشیم.
اشکال روی این سطوح مدور نیز اعجاب برانگیز است و نشان از محاسبه پیچیده ای را میدهد که حتی امروزه نیز مشکل است.
گر چه آنها قبل از این با ساخت مهرهای چرخان سنگی , تجربه انتقال اشکال روی سطوح مدور را داشتند , اما پر کردن تمام سطح با شیارهای یکنواخت , نشان میدهد برای آن ابزاری داشتند که امروز نیز ساخت آن بدون استفاده از کامپیوتر ممکن نیست.
پر کردن یک شکل ثابت روی سطح مخروط نیازمند دانستن ریاضی و عدد پی میباشد , حتی اگر نمونه گلی آنرا قبلا ساخته باشند.
پنج هزار سال پیش ...
