شناخت زهر زنبورعسل از دستگاه نیش تا خصوصیات فیزیکی زهر و ترکیبات شیمیایی زهر بررسی می کنیم.
ملکه زنبورعسل بوجود آونده جمعیت کلنی است وظیفه اصلی ملکه انسجام جمعیت و تخم گذاری در داخل سلول های پرورش نوزاد است . با گذاشتن روزانه 1200 تا 1500 تخم ملکه مطمئن می شود که جمعیت کلنی از بهار تا پاییز افزایش می یابد .
وظیفه نرها به تلقیح ملکه محدود می شود و در تولید محصولات مشارکت ندارند .
قسمت عمده جمعیت زنبورعسل را کارگرها تشکیل می دهند.
آنها وظایف زیادی از بدو تولد و در طول زندگی بعهده دارند .
وظیفه اصلی زنبورهای مسن تر جمع آوری شهد ، گرده گل و بره موم است .
شناخت زهر زنبورعسل شناخت دستگاه نیش
زهر زنبور از کیسه آن که در آخرین بند شکمی زنبورهای کارگر قرار گرفته خارج می شود .
نیش زنبور حدود 2 میلی متر طول دارد و انتهایش نوک تیز است . قطر انتهایی نیش حدود0/1 میلی متر است .
در طول نیش حدود 7 تا 10 خار وارونه قرار گرفته است که باعث باقی ماندن نیش در پوست پستانداران در موقع خارج کردن آن می شود . به این واسطه نیش زنبور و دستگاه زهر از بدن زنبور جدا می شود . زنبور می میرد در حالی که دستگاه نیش هنوز زنده است . مکانیسم حرکت عضلانی دستگاه نیش به گونه ای است که قادر است آن را به عمق سطحی که نیش روی آن قرار گرفته حرکت دهد. در این مدت حرکت عضلات کیسه ، زهر را به داخل بدن تزریق می کند . نیش زدن یک نوع مکانیزم دفاعی کلنی های زنبور است وقتی نیش از یک زنبور خارج می شود بعنوان زنگ خطری بقیه زنبورها را نیز تحریک می کند .
با افزایش تعداد نیش ها فرمون خطر ( ماده عطری ) بیشتری منتشر می شود .
بطوری که گاهی اوقات این اما منجر به حرکت تمام کلنی می شود .
زنبورها با این عمل از کلنی شان دفاع می کنند گر چه زندگی خود را قربانی می کنند .
اکثر زنبورها پس از دست دادن نیش سریعاً از بین نمی روند .
بطوری که اگر قادر به پرواز باشند به کلنی شان بر می گردند و بار شهد یا گرده خودشان را به دیگر زنبورها می دهند . فقط زمانی می میرند که از کندوهایشان دور باشند و قبل از آن هم تلوتلو می خورند و به زمین می افتند. از بین رفتن یک زنبور از میان زنبورهایی که از کلنی دفاع می کنند برای یک جمعیت 40 تا 60 هزارتایی تعداد زادی نیست .
دائماً زنبورهای جدید متولد می شوند و به کار زنبورهای از بین رفتن می پردازند .
دستگاه نیش و خصوصیات فیزیکی زهر:
شناخت زهر زنبورعسل | مقاله های مربوط به زهر زنبورعسل | مجله زنبورداران
دستگاه نیش زنبورعسل شامل غده ، مجرا ، کیسه و نیش است که این اجزاء باعث تولید ، محافظت ، ذخیره و مکانیزم تزریق زهر می شوند .
زنبورهای تازه متولد شده میزان کمی زهردارند .
با تغذیه مواد پروتئینی غنی و میزان زیاد گرده گل کیسه زهر به تدریج پر می شود .
بیشترین میزان زهر در زنبورهای 18 تا 20 روزه مشاهده می شود .
کیسه زهر زنبور 0/3 میلی گرم زهر را در خود جا می دهد .
زهر زنبور مایعی است بی رنگ ، با مزه تند ، و بوی آن شبیه موز رسیده است .
PH آن کمی اسیدی (5/5-5) PH میباشد و به واسطه واکنش اسیدی باعث تغییر رنگ کاغذ تورنسل از آبی به قرمز می شود .
بااین وجود محلول آبی زهرزنبور این اثر رانشان نمی دهد . این پدیده به سبب فرار ترکیبات اسیدی از زهرخشک است.
وقتی یک زنبور نیش می زند حدود یک سوم از زهرش را تزریق می کند .
زهر زنبور در دمای معمولی تقریباً بعد از 20 دقیقه خشک می شود و 65 تا 70 درصد وزنش را از دست می دهد. پس از اینکه قسمت مایع زهر تبخیر شد 0/1 میلی گرم زهر خشک خالص قابل جمع آوری است. با توجه به این نکته برای جمع آوری یک گرم ماده خشک زهر زنبور ما نیاز به زهر 10/000 زنبورعسل داریم .
زهر کاملاً خالص و خشک زنبور رنگ زرد متمایل به قهوه ای دارد .
وزن مخصوص آن 1/1313 است .
سمیت آن براساس LD50 آزمایش شده بر روی موش 2/8 میلی گرم بر کیلوگرم وزن زنده است .
به این معنا که وقتی 2/8 میلی گرم از زهر زنبور را به داخل رگ یک کیلو گرم وزن بدن موش ها تزریق کنیم 50 درصد آنها می میرند .
زهر زنبورعسل به سرما مقاوم است و منجمد کردن آن باعث کاهش سمیت آن نمی شود .
زهر زنبور در حالت خشک به گرما حتی در حرارت بالا مقاوم است .
زهر خشک زنبور اگر از رطوبت محافظت شود خواص سمی آن برای سال ها باقی می ماند .
به زبان عامیانه و یا در مقالات زهر خشک زنبور با نام های ذکر شده زیر خوانده می شود :
Apitoxin , Apis Virus , Apium Venenum (Purum) , Apium Virus , Bee poison , Bee Toxin and Crystalline Bee Venom .
شناخت زهر زنبورعسل ،ترکیبات شیمیایی زهر زنبورعسل :
شناخت زهر زنبورعسل | مقاله های مربوط به زهر زنبورعسل | مجله زنبورداران
زهر زنبور ترکیبی از مواد مفید است .
تولید کنندگان و تجزیه کنندگان مواد شیمیایی 18 ترکیب مختلف را در زهر زنبور شناسایی کرده اند .
ترکیبات اصلی زهر زنبور
آنزیم ها : فیفولیپاز A2 هیالورونیداز اسیدفسفاتاز
پپتیدها : آپامین ملیتین پپتیدMCD سکاپین ترتیاپین آدولاپین
آمین های بیوژنیک : هستامین دوپامین نوراپی نفرین لکوترین
فسفولیپازA2 :
زهر خشک حاوی 10 تا 12 درصد فسفولیپاز A2 است .
وزن مولکولی آن بین 14000-11000 و شامل 129 اسید آمینه است .
خصوصیات بازی زیاد با PHبرابر 10 دارد . LD50 آن تقریباً 7/5 میلی گرم بر کیلوگرم است .
فسفولیپازA2 دارای چندین خاصیت دارویی است .
این آنزیم با مشارکت ملیتین اثر شدید کنندگی خواص همولتیک زهر را سبب می شود .
همچنین این آنزیم خاصیت حفاظت فعالیت های تشعشعی،آزاد کننده هیستامین،کاهش دهند فشار خون،و خاصیت آنتی ژنی دارد.
هیالورونیداز :
این آنزیم حدود 1 تا 2 در صد وزن خشک زهر را تشکیل می دهد .
وزن مولکولی آن حدود 38000 و دارای بیش از 100 اسید آمینه است.
هیالورونیداز اسیدی و PH آن بین 4 تا 5 است .
خالص کردن این آنزیم خیلی مشکل است بطوری که ساختمان آن هنوز کاملا شناخته نشده است .
هیالورونیداز به بافت هایی که شامل پلیمر اسید هیالورونیک است حمله می کند .
اثرات فیزیولوژیکی و دارویی این ماده زیاد است .
این آنزیم دارای خصوصیات ایجاد شوک آنافیلاکتیک ، واکنش ایمنی ، تجزیه بافت ها و عامل آنتی ژنی است .
شناخت زهر زنبورعسل ترکیبات شیمیایی آپامین :
این ماده پلی پپتیدی دارای18 اسید آمینه است و 2تا 3 درصد وزن خشک زهر را شامل می شود .
وزن مولکولی آن 2027 است.
سمت آن براساس LD50 برابر 4 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن است .
این ماده کوچکترین پپتید شناخته شده با اثرات سمی بر سیستم عصبی است .
بعنوان یک سم عصبی اثرات متفاوتی بر روی سیستم مرکزی اعصاب دارد .
آپامین همچنین دارای خاصیت آنتی ژنی و ضد التهابی است.
ملیتین:
این پلی پپتید شامل 26 اسید آمینه و حدود 40تا60 درصد وزن خشک زهر زنبور را شامل می شود .
وزن مولکولی آن 2846/54 است .
یک باز قوی با PH برابر10 است و دز کشنده آن LD50 برابر3/5 میلی گرم بر کیلوگرم وزن زنده میباشد .
ملیتین به رنگ سفید کرمی محلول درآب و اولین پلی پپتید شناخته شده زهرزنبور و دارای ساختمان مشخص است .
این پلی پپتید دارای اثر فلج کننده و تحریک کننده فعالیت قلب و کاهش فشار خون است.
وقتی زهر زنبور برای درمان استفاده می شود ملیتین باعث افزایش سطح کورتیزول خون می شود .
فعالیت های دارویی و فیزیولوژیکی که برای ملیتین شناخته شده عبارتند از :
خاصیت ضد باکتریایی ، ضد قارچی ، بازدارندگی سیستم مرکزی اعصاب ، آزادسازی هیستامین ، افزایش نفوذ پذیری رگها ، همولیز سلولهای خون و محافظت کننده تشعشعات و خواص ضدالتهابی
از خاصیت ضد التهابی ملیتین هم اکنون در درمان بیماری هایی نظیر آرتریت و روماتیسم استفاده می شود .
پپتید MCD :
این پپتید حدود 2 درصد وزن خشک زهر را داراست .
در انگلیس یک گروه آن را از زهر زنبوری جدا و پپتید 401 نامیدند.
این پپتید شامل 22 اسید آمینه با وزن مولکولی 2588 است .
PH آن کاملاً بازی و حدود12 میباشد . دز کشنده آنLD50 برابر400 میلی گرم بر کیلوگرم وزن زنده است .
همچنین گزارش شده که در کاهش فشار خون موثر است .
دربسیاری ازمطالعات انجام گرفته بر روی حیوانات برای مقایسه با هیدروکورتیزون ، این پپتید در خاصیت ضد التهابی 10 بار قوی تر از هیدروکورتیزون درجلوگیری ازتوسعه آرتریت است.
هیستامین :
این ماده یک درصد از وزن خشک زهر را تشکیل می دهد.
وزن مولکولی هیستامین 111 است .
هیستامین سبب قرمزی ، خارش ، احساس درد روی سطح گزیده شده و اتساع عروق می شود .
مقاله های مربوط به پروتئین زهر زنبور
شناسایی پروتئین های ایمونوژن و آلرژن زهر زنبورعسل و زنبورهای وحشی
مینا بابایی¹ ، صدیقه نبیان¹∗ ، محمد طاهری² ، عباس گرامی¹ ، فاطمه نوپرست¹
گروه انگل شناسی و بخش زنبورعسل دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران
آزمایشگاه مرکزی دکتر رستگار ، دانشکده دامپزشکی ، دانشگاه تهران
زنبورها از موجودات با ارزشی هستند که در شاخه ی بندپایان و رده حشرات قرار می گیرند .
زنبورعسل دارای فراورده های با ارزش و خواص طبی فراوان است ، از جمله آن می توان به عسل ، ژل رویال ( شاه انگبین ) ، موم ، بره موم و زهر زنبورعسل اشاره کرد . زهر زنبورعسل یکی از مهمترین فراورده های آن به شمار می آید که ترکیبی مایع ، بی رنگ با PH اسیدی است که شامل آنزیم ها ، پروتئین ها و پپتید ها ، آمین های فعال فیزیولوژیک ، اسید های آمینه ، قندها ، فسفولیپیدها ، مواد معدنی و فرومون های فراوان است .
از مهمترین آنزیم های آن نیز می توان به فسفولیپازA2 و هیالورونیداز اشاره کرد .
شناخت زهر زنبورعسل ؛نیش زنبورعسل اولین خط دفاعی این جانوارن است .
تحقیقات نشان می دهد حدود 57 تا 90 درصد مردم حداقل برای یک بار مورد گزش زنبورعسل قرار گرفته اند و حدود 1 تا 5 در صد از آنها واکنش آلرژیک شدیدی را نسبت به سم زنبور نشان داده اند. در اغلب موارد نیش زنبور ایجاد تورم و درد ، قرمزی موضعی پوست در محل گزش می نماید و در موارد شدیدتر ممکن است کل بدن دچار تورم عروقی منتشر شده و اشکال تنفسی و آنافیلاکسی شدید با شوک و سقوط فشار خون بوجود آید . با توجه به مراجعات نسبتازیاد افراد مورد گزش زنبورها ( زنبورعسل و وحشی ) به کلینیک های آلرژی وعدم وجود اطلاعات وسیع در زمینه عامل ایجاد کننده این واکنش ها ، بنظر می رسد دستیابی به دانش بیشتر درباره پروتئین ها و پپتیدهای ایمونوژن و آلرژن زهر زنبور سودمند باشد .
هدف پروژه شناخت زهر زنبورعسل و پروتئین آن
هدف از انجام این پروژه شناسایی پروتئین های ایمونوژن و آلرژن زهر زنبورعسل ایران و مقایسه این پروتئین ها با پروتئین های ایمونوژن و آلرژن زهر زنبورعسل اروپایی و وحشی و تعیین واکنش های ایمونولوژیک در افراد مختلف ( حساس و غیرحساس ) به زهر زنبورعسل بوده است . ابتدا پروتئین های سم زنبور به وسیله ی ژل الکتروفورز 12% سدیم دودسیل سولفات پلی آکریل آمید ( SDS-PAGE) جدا گردید و برای بررسی آنتی بادی اختصاصی IgE , IgG نسبت به سم زنبورهای مختلف با سرم 10 فرد حساس و غیر حساس بر روی کاغذ نیتروسلولز انتقال یافت و با استفاده از روش ایمونوبلات ، واکنش سرمی افراد حساس و غیر حساس به صورت باندهایی مشخص گردید که این باندها در انواع مختلف زنبورها مورد مقایسه قرار گرفتند.
آنتی بادی های اختصاصی IgG و IgE علیه پروتئین هایی با وزن مولکولی 100 ، 43 ، 17 ، 2/5 کیلو دالتون مربوط به آپی ام 5 ، هیالورونیداز ، فسفولیپازA2 و ملیتین برای زنبورعسل ایرانی و اروپایی و همچنین علیه پروتئین هایی با وزن مولکولی 35 و25 کیلودالتون مربوط به فسفولیپاز A1 و آنتی ژن 5 برای زنبور وحشی شناسایی شد . بنظر می رسد که شناسایی پروتئین ها و پپتیدهای ایمونوژن و آلرژن زهر زنبورها می تواند جهت اعمال روش های ایمنوتراپی در افراد مورد گزش زهر زنبور عسل مفید می باشد .
تعیین الگوی پروتئینی زهر زنبور وحشی و عسل ایران و اروپا (شناخت زهر زنبورعسل )
فاطمه نوع پرست¹ ، صدیه نبیان∗¹ ، محمد حسین بمانیان² ، محمد طاهری³ ، عباس گرامی صادقیان¹ ، توران سپهرزاد²
گروه انگل شناسی و بخش پرورش و بیماری های زنبورعسل ، دانشکده دامپزشکی ، دانشگاه تهران ، تهران
گروه ایمونولوژی و آلرژی بالینی ، بیمارستان رسول اکرم ، دانشگاه علوم پزشکی ایران ، تهران ، ایران
آزمایشگاه مرکزی دکتر رضا رستگار ، دانشکده دامپزشکی ، دانشگاه تهران ، تهران ، ایران
زهر زنبورها ، ترکیب سمی است که به منظور دفاع و حفاظت آن ها علیه دشمنان مختلف مورد استفاده این حشره قرار می گیرد . در بررسی های اخیر اثرات درمانی زهر زنبورها به عنوان یک ترکیب ضد سرطان ، ضد تورم و ضد اثرات موتاژن شناخته شده است . با وجود برخی اثرات مفید زهر زنبورها ، گزش زنبور عسل در افراد مختلف سبب واکنش های حساسیتی متفاوتی از جمله آلرژی و شوک آنافیلاکتیک می گردد که گاهی می تواند منجر به مرگ افراد مختلف گردد.
شناخت زهر زنبورعسل | مقاله های مربوط به زهر زنبورعسل | مجله زنبورداران
شناخت زهر زنبورعسل ،ترکیبات آن می تواند در زمینه آلرژی زایی به این افراد کمک کننده باشد.
ترکیبات زهر زنبورعسل شامل آنزیم ها ، پروتئین ها ، پپتیدها ، آمین های فعال فیزیولوژیک ، اسید آمینه ها ، قندها ، فسفولیپیدها ، مواد معدنی و فرمون های مختلف است . از جمله آنزیم ها می توان به هیالورونیداز ، فسفولیپاز A2 و آلفاگلوکوزیداز و از جمله پپتیدها می توان به آپامین ، آدولاپین ، کاردیوپپ ، مهارکننده پروتئاز ، ویتلوژنین ، ماسه سل دگرانوله ، پروکامین ، ملیتین اشاره نمود . هدف ما در این پژوهش ، بررسی الگوی پروتئینی زهر زنبورهای عسل و و وحشی ایران و اروپا و مقایسه آن ها بوده است .
تعدادی زنبورعسل و وحشی از زنبورستان های اطراف تهران جمع آوری شده و کیسه زهر آن ها جدا گشت.
این کیسه های زهر در محلول بافر فسفات با PH=7/2 شناور گردید .
متعاقب سانتریفیوژ نمودن آن با دور14000rpm به مدت 10 دقیقه ، مایع آنتی ژن رویی جمع آوری شد .
سپس، محلول زهر در بافر SDS-PAGE حل شده و الکتروفورز گردید .
لازم به ذکر است که زهر زنبورعسل و وحشی اروپایی به صورت تجاری تهیه گردید .
پس از انجام الکتروفورز مربوط به نمونه های زهر زنبور عسل ایرانی و اروپایی و زهر زنبور وحشی ایرانی و اروپایی حدود 10 باند واضح پروتئینی در محدوده 2/8 تا 200 کیلو دالتون به دست آمد .
باندهای بدست آمده در ژلSDS-PAGEهر دوعصاره زنبورعسل ایرانی و اروپایی ،در محدوده های وزنی مختلف به ترتیب شامل :
ملیتین (2/8 کیلو دالتون ) ، مهارکننده پروتئاز ( 9/5 کیلو دالتون ) ، آدولاپین ( 11/5 کیلو دالتون )،
فسفولیپازA2 (17-20کیلودالتون ) ، هیالورونیداز ( 38-45 کیلودالتون ) ، اسید فسفوتاز ( 43- 49 کیلو دالتون ) ،
پروتئین اصلی رویال ژل (60 – 63 کیلو دالتون ، اسید فسفومونواستراز ( 75-100 کیلو دالتون ) ،
باند آلفا گلوکوزیداز (170 کیلو دالتون ) و ویتلوژنین ( 200 کیلو دالتون ) بود .
همچنین در ژل های SDS-PAGE زهر زنبوروحشی اروپایی و ایرانی باندهای پروتئینی فسفولیپازA1 در محدوده وزنی 34 کیلو دالتون و آنتی ژن5 در محدوده وزنی 23 کیلو دالتون بدست آمد .
در مقایسه صورت گرفته بین عصاره های پروتئینی زهر زنبورهای وحشی ایرانی و اروپایی ، باندهای پروتئینی فسفولیپاز A1 و آنتی ژن 5 در هر دو نوع زهر قابل مشاهده بود ولی در نمونه های مربوط به زهر زنبورعسل ایرانی و اروپایی این باندها مشاهده نگردیدند .
باندهای پروتئینی ملیتین و ویتولوژین هم درتمام باندهای مربوط به زهر زنبورهای عسل وحشی به صورت مشترک یافت شده است .
مجله زنبورداران
