میدانیم که بازار آزاد سطح بالایی از رفاه و تقسیم کار را در جامعه ایجاد می کند . اما به شرطی که جامعه همگن باشد و شرایط و فرصت های افراد جامعه یکسان باشد .
اما در یک کشور مثل ایران ، ارتباط تجاری رسمی و غیر رسمی با خارج از کشور وجود دارد . از طرفی برای کاهش ارتباطات تجاری غیر رسمی معقول است که نرخ مالیات مستقیم و غیر مستقیم روی تجارت رسمی کم باشد تا دست اندر کاران بازار به سمت بازار غیر رسمی نروند .
در واقع تولید کنندگان داخلی با شرایط داخل کشور باید با بهترین تولید کنندگان بازار خارج رقابت کنند . اما آیا این ممکن است ؟
طبیعتا خیر . از سوی دیگر وقتی یک کالا می تواند در کشور با قیمت کم در دسترس باشد ، آیا معقول است که به واسطه تولید داخلی نرخ آنرا بالاتر ببریم و از رفاه مصرف کننده بکاهیم . طبیعتا نه . بنابراین مرزهای باز بیشترین رفاه را می دهند .
از سوی دیگر خیل عظیم واردات باعث تغییر نرخ ارز می شود . این یعنی قیمتها تعدیل می شود ، ارزش ارزی دستمزدها پایین می آید و بازار به تعادل می رسد .
در این نقطه تعادل کالاها با کمترین قیمت ممکن وجود خواهند داشت .اما اکثر مردم امکان تهیه آنرا نخواهند داشت . در این اقتصاد بعضی کالاها تولید اقتصادی دارند و بخش کوچکی از جامعه درگیر تولید این کالاها می شوند . تازه بدلیل عرضه بالای نیروی انسانی برای این کالاها هم دستمزدها پایین خواهد بود .
این سناریو رفاه جامعه را حداکثر نمی کند . قیمت کالاهای عرضه شده را حداقل می کند .
در نظر بگیرید یک جامعه کوچک چند ده میلیون نفری باید با یک جامعه چند صد میلیون نفری و یا یک میلیارد نفری رقابت کند . این رقابت متعادل نخواهد بود و همیشه به نفع بزرگتر است .
برای رفاه جامعه همه جامعه باید درگیر کار و تولید شوند . نه همه چی ولی تا آن میزانی که رفاه کل حداکثر گردد.
اقتصاد دانان برای این حالت هم مدل های اقتصادی دارند و از فرمول های ریاضی استفاده می کنند . اما این حالت با آنچه از آزاد سازی قیمتها می گویند و یا توصیه به اجرای آن دارند متفاوت است .
