نگاهی به بعضی معانی در سوره آل عمران – آیات ۱۹ و۲۰

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

إِنَّ الدِّينَ عِندَ اللّهِ الإِسْلاَمُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ إِلاَّ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَن يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهِ سَرِيعُ الْحِسَابِ ﴿۱۹﴾

در حقيقت دين نزد خدا همان اسلام است و كسانى كه كتاب [آسمانى] به آنان داده شده با يكديگر به اختلاف نپرداختند مگر پس از آنكه علم براى آنان [حاصل] آمد آن هم به سابقه حسدى كه ميان آنان وجود داشت و هر كس به آيات خدا كفر ورزد پس [بداند] كه خدا زودشمار است (۱۹)

دین تمام انبیاء اسلام بوده است . یادمان باشد که از " رسول الله محمد مصطفی ( ص ) " پرسیدند که بر چه دینی هستی ؟ پاسخ فرمود : " بر دین حنیف هستم " . بر دین ابراهیم خلیل الله . بنابراین خاتم الرسل که نام دین را اسلام گذاشت ، دیسن حنیف را نیز میتوان اسلام نامید . تا اینجا بر وجهه کلام بود . اما در معنی :

اسلام یعنی تسلیم و تسلیم بر غیر خدا جایز نیست . تمام پیغمبران آمدند و شریعتهائی که آوردند ، بر اساس آنچه خداوند به ایشان فرموده بود ، ارائه گردید . آنها از خود هیچ چیز کم و زیاد نکردند . ( نمیتوانستند کم و زیاد انجام دهند که آنها نیز بنده بودند در درگاه خداوند ) پس تمام تابئین پیغمبران خدا ، فرمان خداوند را اطاعت میکردند . و تسلیم امر خداوند بودند . هر آنچه خداوند گفته بود ، اطاعت میکردند . ( پیروان در این جهت سعی و تلاش میکردند – در واقع کمال مطلوبشان اطاعت کامل از امر خداوند بود ه است ) پس دین همه امم قبل اسلام بوده است . که همه آنها " اطاعت امر الهی است " . از آدم و شیث و نوح و موسی و عیسی و محمد صل الله علیه و آله جمیعا و رحمه الله و برکاته .

اما سریع الحساب .

سریع الحسابی خداوند چه میزان خواهد بود ؟ یک روز – یک ساعت – یک ثانیه – بلکه کمتر . برای خداوند این زمانها مانع حساب نیست و زمانی که از سرعت حساب از جانب خداوند مطلع میگردیم ، درک همان لحظه و همان زمان را داریم .

اما این سریع الحسابی چگونه است ؟ در جا کسی که نشانه های خداوند را بپوشاند ، برایش حساب انجام شده و مرتبه و موجودیت شخص را تحت تاثیر قرار میدهد .

مرتبه وجودی اشخاص معرف میزان ناراحتی آنها از وقایع است . هر مورد کوچکی میتواند افراد را تا بینهایت ناراحت نماید و یا بر عکس اتفاقات بزرگ ، کسی را که سکینه قلبی دارد ، آرام و راضی به رضای دوست نگاه میدارد .

در واقع افراد درون احساسات و دنیای درونی خود زندگی میکنند و راحتی و ناراحتی ایشان – هشت و جهنم تیشان – در درون وجود خود ایشان است ( در این دنیا – که آن دنیا بهشت و دوزخ خاص خود را دارد ) سریع الحسابی این است که آن لحظه که آیات الهی را بپوشانی ، بلافاصله – بلکه در همان لحظه – مرتبه وجودیت سقوط کرده و خود به خود درون جهنم وجود خودت فرو خواهد رفت .

فَإنْ حَآجُّوكَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِيَ لِلّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُل لِّلَّذِينَ أُوْتُواْ الْكِتَابَ وَالأُمِّيِّينَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُواْ فَقَدِ اهْتَدَواْ وَّإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَيْكَ الْبَلاَغُ وَاللّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ ﴿۲۰﴾

پس اگر با تو به محاجه برخاستند بگو من خود را تسليم خدا نموده‏ام و هر كه مرا پيروى كرده [نيز خود را تسليم خدا نموده است] و به كسانى كه اهل كتابند و به مشركان بگو آيا اسلام آورده‏ايد پس اگر اسلام آوردند قطعا هدايت‏يافته‏اند و اگر روى برتافتند فقط رساندن پيام بر عهده توست و خداوند به [امور] بندگان بيناست (۲۰)

در خصوص مجادله که امری ناصواب است ، طبیعی است که انسان عاقل به آن نمیپردازد . مگر کسی که برای نزاع آمده باشد و مجادله مرحله ای از نزاع است .

خداوند به پیغمبر میفرماید بگو : تسلیم امر الهی الهی هستم و روی من به سمت خدا و به سوی کسانی که از من تبعیت میکنند است .

چگونه روی پیغمبر به دو جهت است ؟ چند مرحله میتوان برشمارد .

وجه و روی پیغمبر ، فقط چهره و صورت ایشان نیست . بلکه روی دل و توجه قلبی ایشان است .

اول دل صنوبری است که دو رو دارد که هر رو حکم واحد را دارد . پس دل رسول خدا بین رحمان و تابعین است و هر دو ، روبروی دل ایشان هستند .

به وجهه ای میتوان گفت که دل ایشان آینه است و نور الهی را به سمت تابعین میتاباند . به این ترتیب سکون در دل ایشان است و همان یک رو که به جانب خداوند است ، به سوی تابعین است .

به وجهه ای ، نور که از خدا به قلب رسول خدا می آید و به تابعین بازمیگردد ، از یک جا آمده و در نهایت به همان جا بازمیگردد ( که هو الاول و الاخر ) پس تابعین از خداوند جدا نیستند و همه روی رسول خدا به سمت خداوند است .

به وجهه ای چیزی جز خدا نیست . پس رسول خدا به واسطه نور الهی است که هست . و تابعین به واسطه نور الهی است که هستند . پس آنچه هست نور الهی است و رسول الله و تابعین مستقلا نیستند و هر چه هست اوست . و در عالم نور الهی ، همه چیز به یک رو است .

به وجهه ای هر شخص جدا از محدودیتهای مادی وجودی دارد . پس در آن عالم محدودیت جلو وعقب و بالا و پائین نداریم . در آن عالم همه سمت جلو است و رو و دل رسول خدا بر همه هستی به رو است . پس به خداوند و تابعین از یک رو است .

 

در پایان تمسک میجوئیم به فرمایش خداوند که " وَاللّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ  " در بصیرت خداوند که شکی نیست ( بر یکتا پرستان ) اما این جمله که به ظاهر جمله ای خبری است ، برای کسانی که تسلیم امر خداوند باشند خبر خوبی است و مایه شعف و موجب تشویق تلاش در تسلیم بودن امر خداوند ( اسلام داشتن ) و کسانی که تسلیم امر الهی نباشند ، بر ایشان خبر بدی است که خداوند هر لحظه شما را میبیند . 

در انتها یادآور میگردد که قرآن برای همه خلق فرستاده شده و کسی نمیتواند بگوید معنای این متن قرآن صرفا همین است . خداوند عالم به درک همه افراد بشر از ابتدا تا انتها قبل از نزول قرآن بوده است . برای توضیح بیشتر ارجاع باید کرد به کتب تفاسیر .